Uitleg bij het poëziealbum
Affiche van een uitvoering van 'the Beggar's Opera', bron: Wikimedia Commons Dit korte geschrift, een soort poëziealbum, bevat enige aria’s uit The Beggar’s Opera van John Gay, komische opera’s en het toneelstuk Midas van John Lyly plus een citaat uit Othello van William Shakespeare. Wie het geschriftje, geheel in hetzelfde handschrift geschreven heeft en heeft samengesteld, wordt niet vermeld, noch voor wie het bestemd was. Misschien hoorde het bij een brief waarvan het gescheiden is geraakt.
De teksten zijn overwegend moralistisch; aangenomen mag worden dat de samensteller een volwassene was.
Het recentste jaartal, vermeld op bladzijde 7, is 1796; hieruit kan worden afgeleid dat het geschrift stamt van na dat jaar, maar het gedicht ‘Beggar’s Opera’ dateert al uit 1728.
Vertaling
Bij de vertaling in de transcriptie is de regelvolgorde gevolgd, terwijl dat in de Nederlandse vertaling niet altijd het geval was. Daarom zijn die vertalingen van de gedichten, met annotatie, hieronder alsnog weergegeven. Deze wijken dus af van de vertaling in de transcriptie.
[pagina 1]
Uit The Beggar’s Opera [1]
Het is in dit leven een wet,
dat ieder zijn naaste beschuldigt:
man en vrouw scheldt men pooier en slet.
Nee, geen mens die zijn medemens huldigt.
Heeroom noemt de pleiter bandiet.
De pleiter scheldt Heeroom voor frik.
En de staatsraad denkt – g’loof het of niet –
zichzelf net zo deugdzaam als ik.[2 + 3]
[pagina 2]
Jeugd is wel verplicht tot pret…
… en verplicht tot kozen…
Wie de liefde dient in bed…
Plukt de zoetste rozen!
Drink en stoei en vrij vandaag…
…morgen kan te laat zijn!
Jeugd verdwijnt in vlugge vlaag…
…proeft, nu wij in staat zijn!
Slaat op de trom,
wachten is dom,
want in het leven komt de lente nooit weerom!
Drink en stoei en vrij vandaag,
morgen kan te laat zijn.[4 + 5]
[pagina 3]
N[umer]o 177
Engelse verzen etcetera
van
komedies
[pagina 4]
De baas van een speelhol is als een advocaat:
voor je ’t weet maakt hij jou tot ontheemde.
’t Is net een zigeuner: eerst haalt hij je aan
en dan rolt hij je zakken… verraadt je bestaan…
en je erfenis geeft hij aan een vreemde! [6 + 7]
Ook al ontkom j’aan galg en lood
en zelfs al weersta je pil en zalf,
dan zorgt een vrouw wel snel voor je dood…
dát slangengif werkt nimmer half!
Een vlieg die van stroop nipt, kleeft vast tot hij sterft.
Wie nipt aan de vrouwen… vrouwen… vrouwen…
Wie nipt aan vrouwen… nipt aan ’t verderf! [8 + 9]
[pagina 5]
De hofetiquette is alom aanvaard,
zodat je haast geen vriendschap meer vindt.
Want zoek je vrienden, wat zijn ze je waard?
Hij die het meest biedt, kiest men tot vrind!
Je vindt een maat
een kameraad,
maar die geeft z’n steun dan uit eigenbelang…
Hij fleemt je een deuntje,
beklaagt en bekreunt je,
maar voor een paar pegels helpt hij j’in ’t gevang! [10 + 11]
uit Midas [12]
Ellendig is hij wiens vreugd of verdriet
Afhank’lijk is van trouweloze vrouwen
Zo staat het met de koopman als zijn schat
De speelbal wordt van eb en vloed en wind.
De wensen van vrouwen zijn grillig.
Gelijk de draaiende weerhaan.
Een juffer op avances belust,
wisselt van minnaar als van een kleed.
[pagina 6]
Uit ‘the Commic Opera’
Er was een vrolijk molenaar,
Die woond’ aan de rivier de Dee,
Hij werkte en zong van vroeg tot laat,
Geen leeuwerik blijer dan hij.
De boodschap van zijn lied
Die altoos was en blijven zou:
Ik geef om niemand, ik niet,
Als niemand geeft om mij.[13]
Noch rijkdom, noch geboorte,
Verleent de ziel haar waarde.
Het beste is de waarde van de geest,
Die ’t lot noch geven kan, noch nemen,
Zoals de zon haar ware aard laat zien,
Warm van natuur en van nature stralend,
Een edele gloed van eigen vuur
Behoeft geen hulp uit vreemde bron van licht.[14]
[pagina 7]
fra Tieskuer No 93 gr a[nn]o 1796
Wie mijn geld steelt, steelt lucht,
wat iets was, zal niets zijn, het was van mij
en nu van hem en zal nog in duizend zakken glijden.
Maar wie mijn goede naam besmeurt,
berooft mij van iets
dat hem niet rijk maakt,
maar mij arm als het graf.[15 + 16]
Sh[akespeare] Oth[ello] Akte 3 247o
Uit ‘the Comic Opera‘
De koopman wiens schip
wordt de speelbal van winden
Bereikt met zijn schatten
ten slotte de haven
Zijn arbeid beloond en zijn rechten
betaald.
Zijn gevaar is voorbij en zijn
hart is gerust.[17]
Literatuur
*Ernst van Altena De bedelaarsopera Een zangspel (Doesburg: Lalito 2016).
*Isaac Bickerstaff Love in a Village a Comic Opera As it is performed at the Theatre Royal in Covent Garden (Londen 17676).
*The British Theatre or a Collection of Plays which are acted at the Theatres Royal, Drury Lane, Covent Garden and Haymarket Deel XVII (Londen 1808).
*William Chappell Popular music of the Olden Time. A Collection of Ancient songs, Ballads, Dance Tunes Illustratieve of the National Music of England. Deel 1 en Deel 2 (Londen 1859; heruitgave Literary Licensing 2014).
*John Gay The Beggar’s Opera Written by Mr. Gay. The seventh edition to which is prefix’d the Ouverture in Score and the Musick to each Song (Londen: John Watts 1754).
*John Lyly Midas (Londen 1592).
*William Miller The Modern British Drama in five volumes. Volume fifth: Operas and farces (Londen 1811).
*William Shakespeare Othello (1604).
Noten
[1] The Beggar’s Opera, een opera in drie bedrijven van John Gay met muziek van Johann Christoph Pepush, voor het eerst opgevoerd op 29 januari 1728 in het Lincoln’s Inn Fields Theatre in Londen.
[2] The Beggar’s Opera 1e bedrijf, 1e scène, aria 1.
[3] Ernst van Altena De bedelaarsopera Een zangspel (Doesburg: Lalito 2016) p. 6.
[4] The Beggar’s Opera 2e bedrijf, 1e scène, aria 22.
[5] Ernst van Altena a.w. p. 38-39.
[6] The Beggar’s Opera 2e bedrijf 4e scène.
[7] Ernst van Altena a.w. p. 42.
[8] The Beggar’s Opera 2e bedrijf, 2e scène, aria 25
[9 Ernst van Altena a.w. p. 46.
[10] The Beggar’s Opera 3e bedrijf, 2e scène, aria 44.
[11] Ernst van Altena a.w. p. 67.
[12] John Lyly Midas (1592), voor het eerste opgevoerd aan het hof van koningin Elizabeth I op Driekoningen {1590] en gepubliceerd in Londen in 1592. Bron: https://www.wikiwand.com/en/Midas_(Lyly_play) geraadpleegd op 26 april 2021.
[13] Isaac Bickerstaff Love in a Village a Comic Opera As it is performed at the Theatre Royal in Covent Garden Sixth Edition (Londen 1767) p. 9 aria 8.
[14] Bickerstaff a.w. 3e bedrijf 1e scène, aria 33 in: The British Theatre or a Collection of Plays which are acted at the Theatres Royal, Drury Lane, Covent Garden and Haymarket Deel XVII (Londen 1808) p. 53.
[15] William Shakespeare Othello (1604) 3e bedrijf, 2e scène.
[16]Vertaling van Jibbe Willems (2015), www.denieuwetoneelbibliotheek.nl, geraadpleegd op 24 april 2021.
[17] Isaac Bickerstaff Love in a Village a Comic Opera As it is performed at the Theatre Royal in Covent Garden Sixth Edition (Londen 1767) p. 58 aria 42.
Bij deze context horen de volgende brieven: