Samenvatting inhoud brieven 14 december 1671 en 9 januari 1672:
Plattegrond van Fort Zeelandia in Suriname, ca. 1710, tekeningen en prenten, ZB, Beeldbank Zeeland, recordnr. 62567 Johan van Melckebeecke schrijft op 14 december 1671 uit Suriname aan zijn moeder en zijn stiefvader Bartholomeus de Looper, commandant van Terneuzen, en meldt dat hij eerder heeft geschreven met de schippers Pick, Adriaen Tandt en Daniël Janssen. Er gebeurt weinig in de kolonie Suriname al sterven er veel mensen. De secretaris Johan Bolle is 24 november 1671 overleden, voorlopig wordt de functie waargenomen door de eerste klerk Alexander Batij. Als agent van de WIC is Bolle opgevolgd door Olislagher uit Middelburg en Bastiaen Thijssen.
Melckebeecke zou graag post ontvangen van zijn ouders en zijn vrienden. Hij hoopt 1 februari 1672 uit Suriname te vertrekken met een volle lading suiker vooor de WIC en particulieren. Tegelijk met de brief stuurt hij per schipper Cornelis Bastiaensen op het schip Fort Zeelandia een anker limoensap, waarin men zijn zussen en de familie Raedemaeck kan laten delen en ook 5 à 6 flessen aan de vrouw van kapitein Berghe geven. Het anker limoensap komt via neef Verhulst.
Hij laat zijn lieve zus Agnisje groeten en ook zijn zwagers Snel[len] en Soute met hun vrouwen.
Johan van Melckebeecke schrijft op 9 januari 1672 uit Torarica, Suriname, opnieuw aan zijn stiefvader Bartholomeus de Looper, maar nu ook aan zijn moeder en aan zijn broers en zussen en meldt een pakket brieven per kapitein Jan Andriessen van hen te hebben ontvangen. Hij stuurt een anker limoensap. Hij heeft met genoegen van zijn zwager Snellen vernomen dat diens vrouw, zijn stiefzuster (Maria de Looper), is bevallen van een zoon en hij wenst haar veel heil en zegen. Hij verzoek zijn familie niet meer te schrijven, omdat hij zal vertrekken naar Essequebo om orleaan en suiker te laden voor de Compagnie. In de Surinamerivier liggen veel schepen die groter zijn dan het zijne en dus veel meer lading kunnen innemen. Zijn schip heeft een grote bemanning. Hij zou graag aan ieder van de geadresseerden afzonderlijk schrijven, maar hij heeft daarvoor geen tijd, want hij moet nog enige cognossementen schrijven.
De schrijver dateert de brief op 9 januari 1662, maar op basis van de brief van de veertiende december weten we nu dat de datum moet worden gelezen als 9 januari 1672.
Bartholomeus de Looper en Johan van Melckebeecke
Briefschrijver Johan van Melckebeecke gebruikt de aanhef ‘moeder en vader’. De vrouw van geadresseerde Bartholomeus de Looper was in haar eerste huwelijk getrouwd met Philips Melckebeecq. Plausibel is dat Johan haar zoon is en dat Bartholomeus dus zijn stiefvader is.
De briefschrijver heeft het in de brief van 1671 respectievelijk 1662 (1672) over ‘broer Snel’ respectievelijk ‘frater Snelle’. Deze Snellen was getrouwd met Maria de Looper, kennelijk een stiefzus van Johan en haar man, dus zijn zwager.
Bartholomeus de Looper werd geboren circa 1615 (2,5 jaar oud op 3 maart 1617), vermoedelijk te Middelburg als zoon van Adriaen de Looper en Maria Raquets; op 3 maart 1617 verkochten de Staten van Zeeland hem een lijfrente van vijf Pond Vlaams (dertig gulden) per jaar. Hij werd op 28 september 1637 door prins Frederik Hendrik benoemd tot vaandrig in de compagnie van kapitein Cromstrien en werd kapitein van deze compagnie op 10 april 1659. Hij verbleef met deze compagnie medio 1661 in Liefkenshoek en vanaf oktober 1661 in Terneuzen om daarna commandeur te worden. De Looper overleed te Gent en werd begraven in Terneuzen op 1 januari 1674. Hij was getrouwd met Catrina de Bruyne; zij kwam op 16 april 1666 met attestatie van Middelburg als huisvrouw van commandeur Looper naar Terneuzen. [1] Bartholomeus de Looper trouwde op 24 augustus 1665, toen kapitein commandeur van Terneuzen, te West-Souburg met Catharina de Brune (Bruijne). Hij was eerder getrouwd met Franchoise van Brienen. Catharina was eerder getrouwd met Philips Melckebeecq. [2]
Overige personen in de brief
Willem Snellen (Snel; Snelle). In de brief van 1671 genoemd ‘broer Snel’, in de brief van 1662 ‘frater Snelle.’ Op 24 februari 1665 trouwde Willem Snellen, vaandrig onder commandeur De Looper, te Terneuzen met Maria de Looper.[3]
Maria de Looper kwam op 8 oktober 1661 vanuit Liefkenshoek met haar vader mee naar Terneuzen; zij is op 1 februari 1666 in Terneuzen vermeld als echtgenote van de vaandrig Willem Snel (zie noot 1 en 3). Zij komt op 2 februari 1676 met attestatie van de Nederduitsch-gereformeerde kerk van Terneuzen naar Veere.[4]
Angenita de Looper (in de brief Agnisje), trouwde op 2 februari 1672 te Terneuzen met Jacob van Oldenburgh, vaandrig van de compagnie van kapitein Paulus van Oldenburgh.[5]
Adriaen Tandt. Een Adriaan Gillessen Tandt, weduwnaar van Abigel Beuijens, ging op 12 oktober 1669 in Vlissingen in ondertrouw met Catelijntje Brandts.[6]
Johan Bolle. De Staten van Zeeland benoemden in 1670 Johan Bolle, koopman te Vlissingen, tot secretaris van de geheele capitania van Suriname.[7]
Johan d’Olijslager (Olislaeger). Johan d’Olijslager, in de brief Olislagher, was een kolonist.[8] De Staten van Zeeland verleenden op 15 mei 1671 aan een Johannes Olislaeger octrooi om te maken en op te richten een pottenbakkerij enzovoorts, in Suriname.[9]
Jan Andriessen
Jan Andriessen, schipper op de Aerdenburch was leverancier van goederen voor het garnizoen te Paramaribo. Er bestaat een rekening van hem voor leverantie van vlees ten dienste van het garnizoen volgens ordonnantie van 16 februari 1671. Een rekening gericht aan Geleijn Blonckebijle bevindt zich in de archieven van Rekenkamer C van het Zeeuws Archief: Aan Geleijn Blonckebijle, koopman te Vlissingen, boekhouder van de Biekorff van schipper Jacob Soetelinck en van het schip Fort Zeelandia, voor transport van 'vivres en ammunitie' en voor leverantie van goederen aan de soldaten volgens ordonnantie van 17 december 1672.[10]
Orleaan
Orleaan, in de brief ‘oriaenneverwe’, ‘eertijds orliaan of orlianus. Dit was de benaming van een zekere geelachtig roode verfstof, die bereid werd uit de vrucht van een tropische plant, de Bixa Orellana L. [11]
Torarica
Torarica, gesticht in 1651, was vóór Paramaribo de hoofdstad van Suriname. Het lag diverse mijlen stroomopwaarts van de rivier. [12]
Literatuur
*G.W. van der Meiden, Betwist bestuur. De eerste bestuurlijke ruzies in Suriname, 1651-1753 (Amsterdam, 2008).
*John H. de Beye, Torarica, de oude hoofdstad van Suriname (Zutphen, 2017).
*F. Dikland, Zeeuwse archivalia uit Suriname en omliggende kwartieren 1667 – 1683 (2003).
*F. Oudschans Dentz, 'De herkomst en betekenis van Surinaamse plantagenamen', in: De West-Indische Gids 26/nr. 1 (1944) 147-180.
Noten
[1] J.M.G. Leune Lillo en Liefkenshoek Repertorium van personen in en nabij deze Scheldeforten 1585-1786 (Capelle aan de IJssel, webversie januari 2016) Namen L-O p. 129; met bronverwijzingen.
[2] ZA, DTBL Terneuzen 1A (ondertrouwregister 1631-1796) fol. 50r.
[3] ZA, DTBL Terneuzen 1A (ondertrouwregister 1631-1796) fol. 49r.
[4] ZA, DTBL Veere 2 (NG Lidmatenregister 1610-1700).
[5] ZA, DTBL Terneuzen 1A (ondertrouwregister 1631-1796) fol. 60r. en Leune Lillo en Liefkenshoek Repertorium van personen in en nabij deze Scheldeforten 1585-1786, Namen L-O p. 129; met bronverwijzingen.
[6] ZA, toegang 7357, Hervormde Gemeente te Vlissingen, Kerkenraad en Kerkvoogdij, 1579-1973 inv. nr. 538.
[7] J.A. Schiltkamp De geschiedenis van het notariaat in het octrooigebied van de West-Indische Compagnie: voor Suriname en de Nederlandse Antillen tot het jaar 1964 (1964) 107.
[8] L.H. Roper (red.) The Torrid Zone: Caribbean Colonization and Cultural Interaction in the Long Seventeenth Century (Columbia (SC), 2018) passim.
[9] ZA, toegang 2, Staten van Zeeland en Gecommitteerde Raden, (1574) 1578-1795 (1799) inv. nr. 1677, Register van octrooien Staten van Zeeland deel II (1650-1715) fol. 68v.
[10] ZA, toegang 508, Rekenkamer C, inv. nrs. 1420 en 1424a, folio 275v en 276r.
[11] WNT s.v. orleaan
[12] John H. de Bye, Torarica: de oude hoofdstad van Suriname (Zutphen, 2017) passim.
Bij deze context horen de volgende brieven: