Inhoud brief
Sinaasappelplantage in Suriname, olieverfschilderij Dirk Valkenburg, ca. 1707, collectie Rijksmuseum, Amsterdam Paulientje Jansen is een weduwe die als koopman de zaken van haar voormalige echtgenoot heeft overgenomen. Zaakgelastigde Jan de Passer correspondeert op 6 september 1672 met haar vanuit Suriname. Paulientje is degene die aangeschreven wordt, maar De Passer groet ook Michiel Copman, Tobias Claassen en Jan de Pré, goede vrienden. Uit de inhoud van de rest van de brief blijkt echter dat ook zij kooplieden zijn die bij de handel van De Passer betrokken zijn. Samen met de brief verstuurt De Passer een oxhoofd suiker met schipper Pieter Jaspersen. Hij hoopt met schipper Jan Andriesen nog meer te sturen, waarvan hij hoopt dat het tegen de hoogste prijs verkocht kan worden in Vlissingen. Hij heeft eerder al brandewijn gestuurd met kapitein Soetelinck.
Paulientje Jansen
Daar waar ooit het huis van Paulientje Jansen stond bevind zich thans de voetgangersuitgang en het openbaar toilet van de ondergrondse parkeergarage van de Spuistraat. De Lange Zelke liep in de 17de eeuw verder door en mondde uit op de Vismarkt, die aan de Kaaskade grensde. Deze werd in 1909 gedempt.
De positie van Suriname aan de vooravond van de Derde Engelse Oorlog
De Derde Engelse Oorlog (1672-1674) eindigde met de Tweede Vrede van Westminster. Suriname was reeds in 1667 door Abraham Crijnssen veroverd op de Engelsen. Op hun beurt hadden de Engelsen Nieuw-Amsterdam in bezit genomen. In 1673 werd het weer op de Engelsen heroverd, maar in het vredesverdrag stond dat deze kolonie definitief aan de Engelsen werd overgedragen en de Nederlanders (Zeeuwen) behielden Suriname. De Engelsen hadden aan de monding van de Suriname-rivier het houten fort Willoughby gebouwd. Dit werd versterkt met kanonnen en bemand met soldaten. Thorarica was niet langer de hoofdstad, deze werd verplaatst naar de omgeving van het Fort Zeelandia en werd Nieuw Middelburg (later Paramaribo) genoemd. De stad was daardoor makkelijker te verdedigen en het had een gunstiger ligging voor de handel. Na 1667, het einde van de Tweede Engelse oorlog, moesten de Engelse bestuurders het land verlaten. Het land werd evenals de plantages geplunderd. Veel planters werden gedwongen om met hun slaven te vertrekken naar het nabij gelegen St. Kitts. Wie bleef diende een eed van onderwerping aan het Zeeuwse gezag af te leggen. Deed men dit, dan bleef men dezelfde rechten houden die er onder het Engelse bestuur golden. De meeste planters vertrokken en het was zodoende lastig om met een paar honderd mensen van Suriname een winstgevende kolonie te maken. Het resulteerde er in dat Zeeland Suriname in 1682 aan de WIC verkocht. De Nederlanders waren ten opzichte van Nieuw-Amsterdam meer gebrand op Suriname omdat men er voor het maken van maximale winst en een zo goed mogelijke handel meer mogelijkheden zag. In Suriname lagen grote plantages waar Nederlanders veel producten verbouwden. De kolonie Nieuw-Amsterdam was niet gericht op verbouw van producten, slechts op de handel. Men vond het in die tijd daarom gunstiger om Suriname in handen te hebben. Er werd daar ook bauxiet gevonden en van deze grondstof verwachtte men veel: men dacht een grondstof monopolie in handen te hebben. Dat bleek een misvatting: bauxiet bleek (voorlopig) nog niet goed bruikbaar en werd pas veel later een belangrijk exportproduct.
Literatuur
*G.W. van der Meiden, Betwist bestuur. De eerste bestuurlijke ruzies in Suriname, 1651-1753 (Amsterdam, 2008).
*John H. de Beye, Torarica, de oude hoofdstad van Suriname (Zutphen, 2017).
*F. Dikland, Zeeuwse archivalia uit Suriname en omliggende kwartieren 1667 – 1683 (2003).
Bij deze context horen de volgende brieven: